Machiel de Graaf, beoogd fractieleider van de PVV in de Eerste Kamer, hielp verslaafden af te kicken met een omstreden therapie. ‘Artsen moeten verantwoorde zorg leveren en daar lijkt dit niet op.´
Mei 2011
De lijsttrekker van de PVV in de Eerste Kamer, Machiel de Graaf, is medeoprichter van verslavingsbureau Expertcleanics in Den Haag. Het bedrijf behandelt verslaafden met Tetlong-250, een injecteerbaar geneesmiddel dat niet is toegelaten in de EU. In hoeverre PVV-leider Wilders van deze activiteiten op de hoogte is, is niet duidelijk. De partij wil niet reageren. Fleur Agema, vicefractievoorzitter in de Tweede Kamer: “Er is al zoveel negatief nieuws over de PVV.”
De levenspartner van De Graaf is secretaris van Expertcleanics en de PVV’er zelf was tot voor kort nauw betrokken bij het bedrijf. Samen met eigenaar Frans Geert de Groot heeft hij meerdere cliënten begeleid bij de behandeling. Dat blijkt uit onderzoek van Janneke Donkerlo voor deze krant.
Onder het motto ‘Afkicken in Vrijheid’ maakt Expertcleanics via internet reclame voor de behandeling. Twaalf patiënten zijn tot nog toe door het verslavingsbureau in behandeling genomen. Eén cliënt heeft de behandeling afgerond, twee zijn voortijdig afgehaakt. De behandeling duurt, afhankelijk van de persoon, ongeveer twaalf maanden en wordt niet vergoed door zorgverzekeraars. Aanvankelijk kostte medicatie plus persoonlijke begeleiding 20.000 euro, maar dit bedrag is onlangs meer dan gehalveerd. De behandeling kost nu 7.500 euro. De Graaf: “We doen de therapie niet meer zelf en hebben een betere prijsafspraak met de producent. Zo gaat dat. De eerste flatscreen tv’s waren ook duurder dan de latere versies.”
Fysiotherapeut
Machiel de Graaf begon zijn loopbaan als fysiotherapeut. Frans Geert de Groot leerde hij kennen toen hij bij het farmaceutische bedrijf Pfizer werkte. De Graaf was daar van 1999 tot 2008 achtereenvolgens rayonmanager, projectmanager en regionaal en nationaal salesmanager. In 2008 werd De Graaf partner van De Groot bij ExpertClinics, niet te verwarren met het latere Expertcleanics.
Het tweetal organiseerde medische ‘clinics’ voor artsen in het buitenland. Die werden gefinancierd door de farmaceutische industrie. Tot september 2010. Toen kwam de Inspectie voor de Gezondheidszorg met scherpere richtlijnen voor farmaceutische reclame. Omdat sponsoring door de industrie niet meer toegestaan was, was er nog onvoldoende animo voor de clinics.
In januari 2010 begonnen De Groot, De Graaf, diens partner en nog een bevriende belastingadviseur uit Delft een nieuwe onderneming: het particuliere verslavingsbureau Expertcleanics Inc. De vriendin van De Graaf werd secretaris, de domeinnaam van de website kwam op naam van het stel.
De buitenlandse vennootschap werd opgericht in de Verenigde Staten. Het bureau heeft alleen een virtuele locatie en staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel in Den Haag. Een kliniek is niet nodig, de behandeling vindt thuis plaats. Daar is een verslavingsarts bij betrokken.
In 2009 hadden De Graaf en De Groot, via een arts uit hun netwerk, kennis gemaakt met de Oekraïense psychiater, professor Boris Sobetov. De twee mannen reisden naar Lviv, een stad in het westen van Oekraïne, en spraken met Sobetov. Hij vertelde hen over zijn ‘unieke organische vloeistof’ waarin hij Disulfiram, ook wel bekend als het anti-alcoholmedicijn Refusal, oplost. Sobetov noemt het middel Tetlong-250. De Graaf: “Hij zei dat het langdurig de hunkering naar drugs blokkeert. Wat de samenstelling van de vloeistof is, wilde hij niet vertellen. Die houdt hij geheim, uit angst dat anderen de formule stelen en er rijk mee worden.”
Expertcleanics verkrijgt van Sobetov de ‘exclusieve licentie’ om Tetlong-250 in Nederland te gebruiken. “Ik kreeg bij hem het beeld van een soort Willie Wortel”, zegt De Graaf over Sobetov. “Hij heeft het middel zelf ontwikkeld in zijn eigen laboratorium. Hij zegt dat hij er al vijftigduizend verslaafden met succes mee heeft behandeld.”
Sobetov? Colin Brewer, gepensioneerd psychiater, medisch directeur van Stapleford University in Engeland en international erkend expert op het gebied van verslavingszorg, denkt even na. “Ja, ik herinner me hem. We ontmoetten elkaar in 2004 op een congres van de International Society of Addiction Medicine in Helsinki. We spraken elkaar via een tolk over zijn middel. Hij toonde me een spuitje met roze vloeistof. Toen ik hem naar bloedspiegels vroeg, antwoordde hij: ‘Daar doen we niet aan, dat is niet nodig, we weten gewoon dat het werkt.’ Dat vond ik vreemd. Bloedspiegels meten is het eerste wat je doet als je de aanwezigheid van een middel wilt aantonen. Deugdelijk onderzoek had hij niet gedaan.”
Maar waarom staan er op de website van Expertcleanics dan citaten uit onderzoeken over verslavingszorg van gerenommeerde onderzoekers, onder meer van Brewer? Brewer reageert verbaasd en mailt dat hij het medisch handelen van Expertcleanics nadrukkelijk niet steunt.
Drugshonden
De Graaf laat weten dat het middel wel degelijk is uitgetest – op honden: “Drugshonden worden altijd eerst verslaafd gemaakt. Sobetov vertelde dat hij bij een aantal van hen Tetlong- 250 inspoot, waardoor ze niet meer op zoek gingen naar cocaïne. Ze liepen er straal aan voorbij!”
Toon Theuerzeit van de Koninklijke Nederlandse Politiehond Vereniging lacht er om. “Speurhonden worden nergens ter wereld eerst verslaafd gemaakt. Als dat zo was, dan zou je honden die explosieven opsporen, ook eerst moeten opblazen.”
De cliënten van Expertcleanics zijn alcohol- en cocaïneverslaafden die er alles voor over hebben om van hun verslaving af te komen. De twee patiënten die deze krant sprak, zijn tevreden over de behandeling (“Ik ben nu helemaal clean!”) maar willen niet met hun naam in de krant. Zij vrezen dat hun verslavingsprobleem hun reputatie zal schaden.
Tijdens verschillende persoonlijke en telefonische gesprekken vertellen De Graaf, De Groot, een verslavingsarts en twee patiënten over de werkwijze van Expertcleanics. De twee ondernemers en een van oorsprong Oekraïense psychiater reizen met iedere individuele patiënt naar Lviv voor een lang weekend: vrijdag heen, maandag terug. Voorwaarde is dat de verslaafde een week voor de behandeling geen drugs gebruikt. Meestal lukt dat, zegt de verslavingsarts, zonodig met behulp van kalmeringspillen. Met een urinetest controleert ze of er nog cocaïne of alcohol in het bloed zit. Pas dan stapt het gezelschap op het vliegtuig.
De kliniek van professor Sobetov staat in een woonwijk, zegt een van de patiënten. Cliënten hebben een eigen appartementje: een huiskamer, slaapkamer en keukentje. Op zondagochtend krijgt de patiënt van de professor zelf de eerste injectie met Tetlong-250. In een spier, meestal de bilspier. De uit Nederland meegereisde psychiater fungeert als tolk want de Oekraïense professor spreekt geen Engels. De twee patiënten zeggen dat ze zich na toediening direct rustig voelden. En ze kregen een vieze smaak in hun mond; de een meer dan de ander.
Op zondagavond nemen de Groot en De Graaf de patiënt mee naar een uitgaansgelegenheid. Dat doen ze, vertellen ze, om de patiënt “te laten ervaren dat het middel echt werkt”. Een van de twee patiënten, de vrouw van een Brabantse ondernemer, vertelt dat De Groot en de Graaf haar voorstelden om “een kabouterpostje” (een lijntje cocaïne, red.) te scoren. “Maar daar had ik helemaal geen trek meer in.”
De volgende dag, op maandag, vliegen patiënt en begeleiders terug naar Nederland. Met de vervolginjecties in de koffer van de patiënt. Dat mag van de Nederlandse douane; het is toegestaan een geneesmiddel voor eigen gebruik mee te nemen zolang het is voorgeschreven door een arts in het land waar het is gekocht. Een niet in Nederland toegestane behandeling, die in het buitenland is begonnen, kan op deze manier thuis afgemaakt worden.
Het ministerie van Volksgezondheid onderstreept echter dat Nederlandse artsen en fysiotherapeuten die in het ‘BIG-register’ staan nooit iets bij patiënten mogen inspuiten waarvan ze niet weten wat het is en of het werkt, zegt een woordvoerder. “Artsen moeten verantwoorde zorg leveren en daar lijkt dit niet op.”
Hunkeren
De eerste injectie van de professor zelf zorgt ervoor, volgens de behandelaars en de twee patiënten, dat een verslaafde twee tot vier weken lang niet naar drugs hunkert. Daarna begint de craving weer. Dan zijn de vervolginjecties nodig. Daarvoor bellen de patiënten Expertcleanics en dat stuurt een verslavingsarts langs voor een nieuwe prik. Na tien injecties besloot de verslaafde Brabantse huisvrouw, in overleg met de verslavingsarts, dat ze geen Tetlong-250 meer nodig had. Ze heeft haar verslaving weer onder controle.
De verslavingsarts begeeft zich met haar handelswijze op glad ijs. Volgens de artsenorganisatie KNMG mag een arts in Nederland alleen geregistreerde middelen injecteren. Tetlong-250 is niet geregistreerd bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, of ergens anders in de Europese Unie. Evenmin wordt er in Nederland onderzoek naar gedaan.
Wel is toegestaan dat een persoon een geneesmiddel uit het buitenland haalt en dit thuis door een arts laat toedienen. “Maar de arts in Nederland neemt dan de verantwoordelijkheid op zich voor het geval dat er iets mis gaat”, zegt een woordvoerder van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. “Als er schade bij de patiënt wordt veroorzaakt en dit aan de inspectie wordt gemeld, kijkt de inspectie of de arts heeft voldaan aan de voorwaarden voor het leveren van verantwoorde zorg. Weet hij bijvoorbeeld uit welke bestanddelen het middel bestaat en welke bijwerkingen dit kan veroorzaken?”
Zelf bedachte naam
Op hun website spreken de ondernemers van het LADAT-concept: Long Acting Disulfiram Addicton Therapie. Een zelf bedachte naam, zegt De Groot. Daarmee vermijdt Expertcleanics het gebruik van de naam van Tetlong-250, want de Inspectie voor de Volksgezondheid verbiedt reclame te maken voor een middel dat in Nederland niet is toegestaan.
Vorig jaar nog probeerden De Groot en De Graaf de behandeling vergoed te krijgen via DSW, een middelgrote zorgverzekeraar in Schiedam met 450.000 klanten. Directeur Chris Oomen: “Ik heb Machiel de Graaf en Frans de Groot inderdaad in de zomer van 2010 op bezoek gehad. Ze vertelden dat ze over een goedkoop en effectief middel beschikten om verslaafden te helpen. Ze kwamen sympathiek over. Ik heb gezegd dat ze een erkenning van het middel nodig hebben om voor vergoeding in aanmerking te komen. Daarna heb ik nooit meer van ze gehoord.”
De vriendin van De Graaf is nog steeds secretaris van Expertcleanics. Maar sinds De Graaf lijsttrekker is voor de PVV in de Eerste Kamer – na de verkiezingen van 23 mei zal hij er zitting in nemen – reist hij niet meer met patiënten naar de Oekraïne. “Ik wil al mijn tijd vrijmaken voor de politiek. Daarnaast is het niet gezond een bedrijf te verbinden aan welke politieke partij dan ook. Dat zijn twee verschillende werelden.”
Bovendien is verslavingszorg niet een onderwerp waar De Graaf zich als PVV’er mee wil profileren, zegt hij. Als kandidaat-senator is De Graaf voorstander van een ‘harde aanpak’ van drugsverslaafden. Zijn naam is inmiddels van de site verwijderd. Wel laat hij weten zonodig bereikbaar te zijn “voor marketingadvies”. Op dit artikel, waarvoor hij verschillende malen is gesproken, wilde hij niet meer reageren.
Disulfiram en Tetlong-250
Disulfiram, ook wel bekend als Refusal, is een medicijn tegen alcoholverslaving. Het is als pilletje al meer dan veertig jaar op de markt en heeft een bescheiden effect. Het middel, dat elke dag opnieuw moet worden ingenomen, verhindert de afbraak van alcohol in de lever.
De stof veroorzaakt bonzende hoofdpijn, een rood hoofd en misselijkheid. Daarmee heeft het middel een afschrikwekkende werking. ‘Therapieontrouwheid’ komt regelmatig voor. Mensen die Refusal slikken, willen hun dagelijkse pilletje namelijk nog wel eens ‘vergeten’.
Het injecteerbare Tetlong-250 bevat, volgens Expertcleanics, dezelfde hoeveelheid disulfiram als een dagelijks pilletje Refusal. De ‘unieke’ – tot nog toe onbekende – organische oplossing wordt geïnjecteerd in een spier en zou daar langzaam uit vrijkomen, zodat een maandelijkse dosis volstaat. Zo zou de stof ook in de hersenen terechtkomen.
Als pilletje én als injectie komt disulfiram, volgens verslavingswetenschappers, in de bloedbaan terecht. Dat Tetlong-250 de hunkering naar alcohol, cocaïne, en heroïne bestrijdt, vinden ze niet geloofwaardig. In de wetenschappelijke literatuur duiken de laatste jaren aanwijzingen op dat disulfiram in de hersenen een moleculaire werking heeft die afhankelijkheid en hunkering tegenhoudt. Maar of dat mechanisme zo sterk is dat het ook echt werkt bij patiënten, is niet goed onderzocht en nooit gebleken. Zolang dat niet wordt uitgezocht, bestaat de mogelijkheid om op basis van allerlei mogelijke biochemische reacties beloften te doen.